Donum vitae

Donum vitae

III. MORALNOŚĆ A PRAWODAWSTWO CYWILNE

WARTOŚCI I OBOWIĄZKI MORALNE, KTÓRE W TEJ DZIEDZINIE PRAWODAWSTWO CYWILNE POWINNO OTACZAĆ SZACUNKIEM I SANKCJONOWAĆ

Nienaruszalne prawo do życia każdej niewinnej istoty ludzkiej, prawo rodziny i instytucji małżeństwa są podstawowymi wartościami moralnymi, ponieważ dotyczą naturalnej kondycji i integralnego powołania osoby ludzkiej, równocześnie są istotnymi elementami cywilizowanego społeczeństwa i jego organizacji.

Dlatego nowe możliwości techniczne, jakie powstały w dziedzinie biomedycyny, wymagają interwencji ze strony władz politycznych i prawodawcy, ponieważ stosowanie owych technik w sposób niekontrolowany mogłoby mieć nieprzewidziane i szkodliwe dla społeczeństwa konsekwencje. Odwoływanie się do sumienia i autoreglamentacji samych badaczy nie może wystarczyć, aby zapewnić szacunek dla praw osoby i porządku publicznego. Jeśli prawodawca, odpowiedzialny za wspólne dobro, zaniecha czujności, będzie mógł zostać pozbawiony swoich prerogatyw przez badaczy roszczących sobie prawo do rządzenia ludzkością w imię odkryć w dziedzinie biologii oraz wynikających z nich rzekomych procesów "ulepszania". Eugenizm i dyskryminacja istot ludzkich zostałyby usprawiedliwione. Byłoby to pogwałceniem i poważną zniewagą równości, godności oraz podstawowych praw osoby ludzkiej.

Interwencja władzy politycznej winna kierować się zasadami racjonalnymi, regulującymi stosunki pomiędzy prawem cywilnym a prawem moralnym. Zadaniem prawa cywilnego jest ochrona dobra wspólnego osób poprzez uznanie i obronę podstawowych praw, popieranie pokoju i moralności w życiu publicznym66. W żadnej dziedzinie życia prawo cywilne nie może zastępować sumienia ani narzucać norm w sprawach, które przekraczają jego kompetencje. Prawo cywilne winno nieraz w imię porządku publicznego tolerować to, czego nie może zabronić bez wyrządzania jeszcze większej szkody. Jednakże niezbywalne prawa osoby winny być uznawane i szanowane przez cywilizowane społeczeństwo i władzę polityczną. Owe prawa człowieka nie zależą ani od poszczególnych jednostek, ani od rodziców, ani nie są przywilejem pochodzącym od społeczeństwa lub państwa. Tkwią one w naturze ludzkiej i są ściśle związane z osobą na mocy aktu stwórczego, od którego osoba bierze swój początek.

Wśród tych podstawowych praw należy wymienić: a) prawo do życia, integralności fizycznej każdej istoty ludzkiej od momentu poczęcia aż do śmierci; b) prawo rodziny i małżeństwa jako instytucji, w tym również prawo dziecka do poczęcia, urodzenia i wychowania przez swoich rodziców. Każde z tych dwóch zagadnień wymaga dalszego rozważenia.

W niektórych krajach prawodawstwo pozwoliło na bezpośrednie zabijanie niewinnych istot. W momencie, kiedy jakieś prawo pozytywne pozbawia obrony pewną kategorię istot ludzkich, których ze swej natury powinno bronić, państwo przez to samo neguje równość wszystkich wobec prawa. Gdy państwo nie używa swej władzy w służbie praw każdego obywatela, a w szczególności tego, który jest najsłabszy, zagrożone są fundamenty praworządności państwa. W konsekwencji władza polityczna nie może wyrazić zgody na to, aby istotę ludzką powoływano do istnienia za pomocą takich metod technicznych, które narażają ją na nieodwracalne ryzyko. Ewentualna zgoda ze strony prawa pozytywnego i władzy politycznej na stosowanie technik sztucznego przekazywania życia i związane z nimi doświadczenia powiększałaby jeszcze bardziej rozziew, zapoczątkowany przez prawodawstwo zezwalające na przerywanie ciąży.

Wyrazem szacunku i opieki należnej mającemu urodzić się dziecku, począwszy od momentu jego poczęcia, powinny być przewidziane przez ustawodawstwo odpowiednie sankcje karne za każde dobrowolne pogwałcenie jego praw. Prawo nie może tolerować - przeciwnie, powinno wyraźnie zabronić - traktowania istot ludzkich nawet w stanie embrionalnym jako przedmiotu eksperymentów, okaleczania i uśmiercania ich pod pretekstem, że są to embriony nadliczbowe lub niezdolne do normalnego rozwoju.

Władza polityczna jest zobowiązana do zapewnienia instytucji rodziny, na której opiera się społeczeństwo, należnej jej ochrony prawnej. Z faktu, że władza polityczna winna służyć osobom, wynika, że powinna również służyć rodzinie. Prawo cywilne nie może udzielać gwarancji takim technikom sztucznego zapłodnienia, w których osoby trzecie (lekarze, biolodzy, władza ekonomiczna czy państwowa) przywłaszczają sobie uprawnienia małżonków; dlatego też nie może legalizować udostępniania gamet przez osoby, które nią są prawnie złączone węzłem małżeńskim.

Ponadto prawodawstwo, kierując się obowiązkiem popierania rodziny, winno zabronić tworzenia banków embrionów, inseminacji post mortem (po śmierci) oraz macierzyństwa zastępczego.

Do obowiązków władzy publicznej należy dążenie do tego, aby prawo cywilne opierało się na podstawowych normach prawa moralnego w tym, co odnosi się do praw człowieka, życia ludzkiego i instytucji rodziny. Przedstawiciele życia politycznego powinni wykorzystywać swój wpływ na opinię publiczną, aby dla tych podstawowych zasad zjednywać szerokie poparcie społeczeństw i umacniać je tam, gdzie jest ono osłabione lub zagrożone.

W wielu krajach ustawodawstwo zezwalające na przerywanie ciąży i tolerowanie przez prawo par żyjących bez ślubu utrudniają jeszcze bardziej osiągnięcie szacunku dla podstawowych praw przypomnianych w obecnej Instrukcji. Należy wyrazić życzenie, by państwa nie brały na siebie odpowiedzialności za pogłębianie owego stanu społecznie szkodliwej niesprawiedliwości. Przeciwnie, postuluje się, aby narody i państwa uświadomiły sobie wszystkie implikacje kulturowe, ideologiczne i polityczne związane z technikami sztucznego przekazywania życia i umiały znaleźć mądrość i konieczną odwagę, potrzebne do tworzenia praw bardziej sprawiedliwych i szanujących życie ludzkie i instytucję rodziny.

Prawodawstwo cywilne licznych krajów uprawomocnia dziś, w sposób niesłuszny zdaniem wielu, pewne praktyki. Okazuje się ono niezdolne, by zagwarantować tę moralność, która jest zgodna z naturalnymi wymaganiami osoby ludzkiej i "z niepisanym prawem" wyrytym w sercu człowieka przez Stwórcę. Wszyscy ludzie dobrej woli winni uczynić wszystko, zwłaszcza w środowiskach pracy zawodowej i w zakresie przestrzegania praw cywilnych, aby zostały zmienione owe prawa i praktyki, które są nie do przyjęcia z punktu widzenia moralnego. Ponadto winno się stosować i uznawać "sprzeciw sumienia" wobec takich praw. Co więcej, bezwzględnie narzuca się sumieniu moralnemu wielu osób, zwłaszcza specjalistom w dziedzinie nauk biomedycznych, konieczność biernej opozycji wobec uprawomocnienia metod przeciwnych życiu i godności człowieka.

  1. « Por. Deklaracja Dignitatis humanae, 7.

Donum vitae

Instrukcja o szacunku dla rodzącego się życia ludzkiego i o godności jego przekazywania.

Odpowiedzi na niektóre aktualne zagadnienia

Spis treści

Szczegóły

Tytuł: Donum vitae

Data: 1987

Autor: Kongregacja Nauki Wiary

Kategoria: Instrukcje